🏘 การขยายตัวของเมืองและชุมชนกำลังทิ้งรอยของความเสียหายไว้หลายด้าน ทั้งทรัพยากรธรรมชาติที่เสื่อมโทรม ความเหลื่อมล้ำที่ฝังลึก ไปจนถึงคุณภาพชีวิตที่ถูกกดทับด้วยปัญหาสะสมเหล่านี้ นวัตกรรมจึงกลายเป็น “กุญแจสำคัญ” ในการแก้ไขปัญหาเพื่อสร้างเมืองที่น่าอยู่ เชื่อมโยงทั้งเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมให้ขับเคลื่อนไปด้วยกันอย่างสมดุลและยั่งยืน 

💵 แต่เส้นทางของการพัฒนานวัตกรรมไม่เคยง่าย ผู้ประกอบการจำนวนมากต้องเผชิญข้อจำกัดด้านเงินทุน ต้นทุนการพัฒนา และกำลังซื้อที่ชะลอตัวตามภาวะเศรษฐกิจ NIA จึงเดินหน้าสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรมพร้อมรับความเสี่ยงแทนผู้ประกอบการนวัตกรรมผ่านกลไกการให้ทุน (Grant) สำหรับนวัตกรรมพร้อมใช้งานที่สามารถแก้ไขปัญหาในประเด็นความท้าทายที่เกิดขึ้นจากการขยายตัวของเมืองและชุมชนภายใต้โครงการ “นวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน (City & Community Innovation Challenge)” ซึ่งดำเนินการมาอย่างต่อเนื่องเพื่อผลักดันให้การใช้นวัตกรรมเกิดขึ้นจริงในทุกมิติ โดยเน้น 3 ประเด็นที่ต้องเร่งแก้ไข จะมีอะไรบ้างนั้น ตามไปดูกัน !


1. นวัตกรรมการจัดการและส่งเสริมสิ่งแวดล้อม (Innovation for Environmental)
🌱 รายงานสรุปสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม 2024 ที่เผยแพร่เมื่อวันที่ 25 สิงหาคมที่ผ่านมา โดยสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมระบุชัดว่า ปี 2023 อุณหภูมิเฉลี่ยของโลกยังคงพุ่งสูงขึ้นเป็น 1.4. ± .012 องศาเซลเซียส ขณะเดียวกันทรัพยากรป่าบกและป่าชายเลนยังถูกทำลายอย่างต่อเนื่อง หลายประเทศในอาเซียนยังต้องรับมือกับมลพิษทางอากาศที่ไม่อาจแก้ไขได้ในระยะสั้น ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นปัญหาสะสมที่กำลังกลายเป็นแรงกดดันครั้งใหญ่ต่ออนาคตความเป็นอยู่

📈 โดยในรายงานยังได้คาดการณ์ถึงความเสี่ยงที่ประเทศไทยต้องรับมือในอีก 2 ปีข้างหน้า จากการขยายตัวของพื้นที่ชุมชนที่รุกล้ำพื้นที่สีเขียว จุดความร้อนสะสมในป่าและพื้นที่เกษตร ความผันผวนของน้ำที่คาดการณ์ได้ยาก และปริมาณขยะจากการท่องเที่ยวที่ยังถูกจัดการไม่ถูกต้อง ความท้าทายเหล่านี้สะท้อนความจำเป็นของนวัตกรรมด้านสิ่งแวดล้อม ที่ NIA ต้องการสนับสนุน โดยประกอบไปด้วยหัวข้อย่อย ดังนี้
• นวัตกรรมเพื่อฟื้นดิน คืนชีวิตให้ชุมชน
• นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการน้ำ
• นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง
• นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการป่า
• นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการมลพิษทางอากาศและพลังงานสะอาด

ตัวอย่างนวัตกรรมที่สามารถแก้ปัญหาในประเด็นนี้ได้ เช่น ระบบตรวจวัดคุณภาพน้ำแบบเรียลไทม์ (IoT Water Monitoring) ที่ใช้เซนเซอร์ตรวจค่าคุณภาพน้ำในแม่น้ำและอ่างเก็บน้ำ ระบบน้ำหมุนเวียน (Water Recycling) เพื่อนำน้ำเสียกลับมาใช้ใหม่ ระบบคัดแยกอัจฉริยะ (Smart Waste Sorting) ที่ใช้ระบบ AI และหุ่นยนต์ช่วยแยกขยะรีไซเคิล วัสดุชีวภาพ (Bioplastic, Bio-based Material) เพื่อทดแทนพลาสติกจากปิโตรเลียม Smart Grid ระบบไฟฟ้าอัจฉริยะที่ตรวจสอบการใช้ไฟฟ้าแบบเรียลไทม์ และปรับสมดุลการผลิต–การใช้ได้อัตโนมัติ พร้อมระบบกักเก็บพลังงาน (Energy Storage) 



2. นวัตกรรมเพื่อการกีฬาและการท่องเที่ยว (Innovation for Sports and Tourism)
✈ การท่องเที่ยวถือเป็นฟันเฟืองสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของไทย สร้างรายได้ให้กับประเทศมากเป็นอันดับต้นๆ ทั้งยังมีบทบาทสำคัญในการสร้างงานทั้งทางตรงและทางอ้อมในหลากหลายธุรกิจ เช่น โรงแรม อาหาร การขนส่ง ฯลฯ แต่วันนี้กำลังถูกท้าทายจากเศรษฐกิจโลก โรคระบาด ภัยพิบัติ และโครงสร้างพื้นฐานที่ยังต้องพัฒนา ประเทศไทยจึงจำเป็นต้องสร้าง “จุดแข็งใหม่” เพื่อดึงดูดผู้มาเยือนในอนาคต

🏃 หนึ่งในโอกาสที่ประเทศไทยสามารถพัฒนาได้คือ การท่องเที่ยวเชิงกีฬา (Sports Tourism) ซึ่งกำลังเติบโตทั่วโลก โดยเป็นการท่องเที่ยวที่มีวัตถุประสงค์เกี่ยวข้องกับกีฬา ตั้งแต่เข้าร่วมแข่งขันกีฬา เข้าชมการแข่งขันกีฬา ไปจนถึงการเข้าร่วมกิจกรรมกีฬา โดยภาครัฐมีความพยายามในการผลักดันไทยให้เป็นฮับอีเวนต์ระดับ World Class โดยล่าสุดไทยได้แสดงศักยภาพจากงาน AMAZING THAILAND MARATHON BANGKOK 2025 ที่ดึงนักวิ่งกว่า 48,000 คน สร้างรายได้มากกว่า 1,400 ล้านบาท พร้อมตอกย้ำความพร้อมสู่การเป็นศูนย์กลางกีฬาแห่งเอเชียได้

กีฬาในปัจจุบันจึงไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมเพื่อการรับชม แต่จะเป็นโอกาสใหม่ของประเทศไทย ดังนั้นเพื่อจะผลักดันต่อยอดโอกาสนี้ NIA จึงพร้อมให้การสนับสนุนนวัตกรรมเพื่อการกีฬาและการท่องเที่ยว ซึ่งมีหัวข้อย่อยดังนี้
• นวัตกรรมเพื่อการพัฒนาขีดความสามารถทางร่างกายของนักกีฬา 
• นวัตกรรมเพื่อเสริมสร้างและฟื้นฟูสุขภาพทางกายและใจของนักกีฬา 
• นวัตกรรมการจัดการโครงสร้างพื้นฐานสำหรับการจัดการแข่งขันกีฬา 
• นวัตกรรมเพื่อเศรษฐกิจสร้างสรรค์จากกีฬา 
• นวัตกรรมเพื่อการเชื่อมโยงการท่องเที่ยวและการแข่งขัน

ตัวอย่างนวัตกรรมที่เกี่ยวข้องกับการกีฬาและการท่องเที่ยว เช่น การสร้างโมเดลธุรกิจใหม่ของผู้ประกอบการในเมืองเพื่อรองรับมหกรรมกีฬา (Sport Café, Fitness Tourism, Sport Hostel) ระบบจัดการกีฬาลดโลกร้อน (Sustainable Events) เส้นทางท่องเที่ยวตามรอยนักกีฬา



3. นวัตกรรมเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิต และความเป็นอยู่ (Innovation for Improving of life and Well-Being)
🧑‍💻 ในโลกที่ความไม่แน่นอนกลายเป็นเรื่องปกติ ผู้คนต้องรับมือกับการสูญเสีย ปัญหาภัยธรรมชาติ โรคระบาด ความผันผวนทางเศรษฐกิจ นี่จึงเป็นเหตุผลที่ “Resilience” หรือความสามารถในการฟื้นตัวและปรับตัวกลายเป็นทักษะจำเป็นของยุคสมัย ไม่ใช่เพียงแค่ผ่านวันที่ยากลำบากไปได้ แต่เป็นทักษะที่ช่วยให้ลุกกลับมาได้ไว และพร้อมเปลี่ยนแปลงไปสู่โอกาสใหม่ที่ดีขึ้น

💪 ดังนั้นเป้าหมายสำคัญของการพัฒนาสังคมเมืองคือ การที่ผู้คนมีคุณภาพชีวิตที่ดี เพราะเมืองที่ดีไม่ใช่เพียงแต่มีสถานที่สวยงาม แต่ต้องเป็นเมืองที่ผู้คนรู้สึกปลอดภัย ส่งเสริมการเรียนรู้ได้ตลอดชีวิต ทำงานได้อย่างมีคุณค่า และมีสวัสดิการรองรับอย่างทั่วถึง ซึ่งหัวข้อย่อยของประเด็นความท้าทายด้านคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ที่ NIA เปิดรับสมัคร ได้แก่ 
• นวัตกรรมการเรียนรู้ตลอดชีวิต 
• นวัตกรรมเพื่อการสร้างอาชีพและการทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ 
• นวัตกรรมส่งเสริมสุขภาพและสวัสดิการสังคม 
• นวัตกรรมเพื่อส่งเสริมความปลอดภัยขั้นพื้นฐานของชีวิต 
• นวัตกรรมเพื่อการฟื้นฟูชุมชนด้วยศิลปะ

ตัวอย่างนวัตกรรม เช่น แพลตฟอร์มการพัฒนาทักษะที่จำเป็นในศตวรรษที่ 21 เช่น ทักษะการรู้เท่าทันข้อมูล,สื่อ และเทคโนโลยี (Information, Media and ICT literacy) อุปกรณ์เพื่อการป้องการเกิดเหตุอันตราย หรือระบบการเฝ้าระวังเหตุร้าย แพลตฟอร์มการป้องกันถูกหลอกลวงผ่านระบบออนไลน์ (call center, scammer, phishing links) การดูแลสุขภาพในกลุ่มเปราะบาง แพลตฟอร์มการเข้าถึงโอกาสการทำงานและอาชีพที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตสังคมเมือง

สำหรับผู้ประกอบการที่เชื่อในพลังของนวัตกรรม และมีนวัตกรรมพร้อมใช้ที่สามารถนำมาแก้ไขปัญหาการขยายตัวของเมืองและชุมชนได้จริง โครงการนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน ปี 2569 (City & Community Innovation Challenge 2026) จาก NIA พร้อมให้การสนับสนุนผ่านกลไกทางการเงิน (Grant) เพื่อร่วมขับเคลื่อนเมืองและชุมชนให้น่าอยู่ ทั้งในมิติเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และคุณภาพชีวิต
🗓️ สมัครได้เลยที่: https://mis.nia.or.th/  
🚩ตั้งแต่วันนี้ - 26 ธันวาคม 2568

อ้างอิงข้อมูลจาก :
https://www.salika.co/2025/08/10/thailand-social-enterprise/ 
https://www.onep.go.th/ebook/soe/info-soe67.pdf 
https://www.rama.mahidol.ac.th/nursing/resiliencecenter/resilience/knowledge/01062023-0903 
https://uploads.tpso.go.th/สนค.%20จับตาแนวโน้มภาคการท่องเที่ยว%20สู่โอกาสขับเคลื่อนเศรษฐกิจในระยะยาว.pdf   
https://knowledgeportal.okmd.or.th/valuechain/66d57fe868c95 
https://mgronline.com/travel/detail/9680000114822