การกีฬาไม่ใช่เพียงการแข่งขัน แต่คือเครื่องมืออันทรงพลัง ในการขับเคลื่อนสังคมและเศรษฐกิจของชุมชนได้อย่างยั่งยืน

“การกีฬา” คือ เครื่องมือระดับประเทศ (National Instrument) ที่ทรงอิทธิพลมาก และไม่ได้เป็นแค่เรื่องของการแข่งขัน แต่ถูกใช้เพื่อขับเคลื่อนนโยบายในหลากหลายมิติ ทั้งเศรษฐกิจ สังคม การทูต และการยกระดับภาพลักษณ์ประเทศ การกีฬามักถูกนำมาใช้เป็นกลไกสำคัญเพื่อบรรลุเป้าหมายสำคัญในหลายมิติ ยกตัวอย่างเช่น

1. เพื่อเป็นเครื่องมือในการสร้างความเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการพัฒนาสุขภาวะของประชาชน โดยกีฬาถูกมองว่าเป็นเครื่องมือต้นทุนต่ำ แต่ให้ผลตอบแทนทางสังคมสูงในการส่งเสริมค่านิยมที่ดีและแก้ปัญหาสังคมในระดับรากหญ้า (The World Economic Forum, 2012; DiVA portal, 2016) เช่น เพื่อการรวมกลุ่มทางสังคม (Social Inclusion) ผ่านโครงการ "กีฬาเพื่อการพัฒนา" (Sport for Development) ใช้กีฬาเพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วม ความเท่าเทียมทางเพศ การยอมรับความแตกต่าง และความไม่รุนแรงในชุมชนยากจนหรือพื้นที่ขัดแย้ง (The World Economic Forum, 2012) หรือการใช้กีฬาเพื่อมอบพื้นที่ปลอดภัยแก่เด็กและเยาวชนในการพัฒนาตนเองทั้งทางกาย อารมณ์ และจิตใจ รวมถึงเป็นช่องทางให้ผู้ที่ถูกละเลยจากระบบการศึกษาเข้าถึงโอกาส (Universidad Anáhuac Cancún, 2024) รวมถึงเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการการส่งเสริมสุขภาพของประชาชน และลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสาธารณสุขในระยะยาว (The World Economic Forum, 2012)
   
   
2. เพื่อเป็นเครื่องมือทางการทูตและการสร้างภาพลักษณ์ประเทศ โดยกีฬาถือเป็น "Soft Power" ที่มีประสิทธิภาพในการสร้างความสัมพันธ์และสื่อสารภาพลักษณ์ของประเทศสู่เวทีโลก (Frontiers, 2024; Taylor & Francis Online, 2024) นอกจากนี้ ยังมีการใช้กิจกรรมทางกีฬาเพื่อลดความตึงเครียดทางการเมืองและสร้างความเข้าใจระหว่างประเทศ โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่การทูตแบบดั้งเดิมเข้าถึงได้ยาก หรือที่เรียกว่าการทูตกีฬา (Sport Diplomacy) ก็เคยมีการใช้มาแล้ว เช่นกรณีศึกษา "การทูตปิงปอง" (Ping-Pong Diplomacy) ในช่วงปี 1970 ซึ่งการแลกเปลี่ยนทีมนักกีฬาเทเบิลเทนนิสระหว่างสหรัฐอเมริกาและจีน ถือเป็นก้าวแรกที่นำไปสู่การฟื้นฟูความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ (Taylor & Francis Online, 2024; ResearchGate, 2025) ต่อเนื่องไปถึงการใช้กีฬาเพื่อการรวมชาติ และสร้างความสามัคคีภายในประเทศที่เคยแตกแยก เช่น เนลสัน แมนเดลา ที่ใช้การแข่งขันรักบี้ชิงแชมป์โลกปี 1995 ในการรวมชาวแอฟริกาใต้ทั้งผิวขาวและผิวดำให้เป็นหนึ่งเดียว (Stacker, 2019)
   
   
3. เพื่อเป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของเมือง ด้วยการเป็นเจ้าภาพจัดมหกรรมกีฬา โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของเมืองอย่างมหาศาล และการท่องเที่ยวเชิงกีฬา (Sports Tourism) ถูกนำมาเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวที่มีศักยภาพการใช้จ่ายสูงผ่านการจัดงานขนาดใหญ่ เช่น โอลิมปิก หรือฟอร์มูลาวัน นอกจากนี้ การจัดมหกรรมกีฬายังถือเป็นโอกาสของภาครัฐในการการพัฒนาเมือง (Urban Regeneration) โดยรัฐบาลมักใช้โอกาสการเป็นเจ้าภาพเพื่อลงทุนปรับปรุง และสร้างโครงสร้างพื้นฐานใหม่ ๆ โดยเฉพาะการสร้างมรดก (Legacy) ให้กับเมืองหลังจบการแข่งขัน เช่นกรณีศึกษาจาก โอลิมปิก ปารีส 2024 ที่ใช้การสร้างหมู่บ้านนักกีฬาเพื่อเปลี่ยนพื้นที่ชานเมืองที่เคยเสื่อมโทรม (Seine-Saint-Denis) ให้กลายเป็นย่านที่อยู่อาศัยที่ทันสมัยและยั่งยืนสำหรับประชาชนในระยะยาว (IOC, 2024a; Paris 2024, 2024)

ในขณะที่โลกกำลังก้าวเข้าสู่ยุคที่การจัดการแข่งขันกีฬา การฝึกซ้อมนักกีฬา และการท่องเที่ยวเชิงกีฬา ไม่สามารถแยกขาดจากเทคโนโลยีและนวัตกรรมได้ เพื่อตอบรับเทรนด์ระดับโลก และยกระดับศักยภาพของประเทศไทยให้เป็นที่ยอมรับในเวทีสากล NIA จึงขอเชิญชวนผู้ประกอบการทุกท่าน มาร่วมไขว่คว้าโอกาสเพื่อสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมในโครงการ “นวัตกรรมสำหรับมืองและชุมชน ประจำปี 2569” (City and Community challenge 2026) ภายใต้หัวข้อ "นวัตกรรมเพื่อการกีฬาและการท่องเที่ยว" (Innovation for Sports and Tourism) โดยมีหัวข้อย่อยที่เกี่ยวข้อง ได้แก่

1. นวัตกรรมเพื่อการพัฒนาขีดความสามารถทางร่างกายของนักกีฬา เพื่อการสร้างนักกีฬาคุณภาพเริ่มต้นจากการเข้าถึงโอกาสและการฝึกฝนที่ถูกต้อง

ตัวอย่างประเภทโครงการนวัตกรรม

• โปรแกรมฝึกซ้อมในชุมชน ร่วมกับสโมสรหรือโรงเรียน เพื่อปั้นเยาวชนตั้งแต่วัยเยาว์
• โปรแกรมการเสริมทักษะนักกีฬาเยาวชนเพื่อมุ่งสู่การแข่งขันระดับนานาชาติ
• อุปกรณ์ หรือเครื่องมือติดตามสมรรถนะนักกีฬา ราคาย่อมเยาเพื่อการเข้าถึงของทุกคน หรืออุปกรณ์กีฬาจากวัสดุธรรมชาติ เพื่อการฝึกซ้อมที่หลากหลาย
• ระบบคัดตัวเยาวชนอัจฉริยะ ที่ใช้ข้อมูลมาประเมินศักยภาพอย่างเป็นกลาง
• แพลตฟอร์มเทรนนิ่งดิจิทัล ผ่านการใช้ AR/VR จำลองสถานการณ์ฝึกซ้อม และ ระบบฝึกซ้อมออนไลน์ เพื่อเชื่อมต่อนักกีฬาในทุกพื้นที่กับโค้ชผู้เชี่ยวชาญ

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม

2. นวัตกรรมเพื่อการเสริมสร้างและฟื้นฟูสุขภาพทางกายและใจของนักกีฬา ชัยชนะที่ยั่งยืนต้องมาพร้อมสุขภาพกายและใจที่สมบูรณ์ นวัตกรรมกลุ่มนี้จะเข้ามาช่วยในการดูแลความพร้อมและการฟื้นฟูนักกีฬาอย่างครบวงจร

ตัวอย่างประเภทโครงการนวัตกรรม

• Mental Health Platform: แพลตฟอร์มฝึกและติดตามสมาธิ พร้อมที่ปรึกษาบำบัดจิตใจสำหรับนักกีฬา
• ระบบโภชนาการมุ่งเน้นการใช้วัตถุดิบท้องถิ่นเฉพาะบุคคล เพื่อพัฒนา โปรตีนทางเลือก หรือ ผลิตภัณฑ์โภชนาการเฉพาะ สำหรับนักกีฬาจากวัตถุดิบท้องถิ่น (เช่น โปรตีนจากพืช หรือโปรตีนจากแมลง) เพื่อลดต้นทุนและสร้างมูลค่าเพิ่มให้ชุมชน
• สถานที่ฝึกซ้อมหรือพักฟื้นสำหรับนักกีฬาที่บริหารจัดการโดยชุมชน
• Recovery Technology นวัตกรรมด้านการฟื้นฟูร่างกายเฉพาะทาง เช่น ลู่วิ่งในน้ำอัจฉริยะ

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม

3. นวัตกรรมเพื่อเศรษฐกิจสร้างสรรค์จากกีฬา ส่วนประกอบที่จะทำให้การจัดกิจกรรมกีฬานั้นสมบูรณ์ ไม่เพียงแต่เกี่ยวข้องกับนักกีฬาเท่านั้น แต่ยังมีโอกาสทางเศรษฐกิจอื่น ๆ มากมาย เพื่อตอบสนองประสบการณ์การชมกีฬาที่สมบูรณ์แบบ

ตัวอย่างประเภทโครงการนวัตกรรม

• สินค้าเกี่ยวกับกีฬารักษ์โลกหรือผสมอัตลักษณ์ท้องถิ่น พัฒนาสินค้าท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับกีฬา เช่น เสื้อผ้าแฟชันเชิงกีฬา ของที่ระลึกที่ผสานเอกลักษณ์เมือง
• การจัดกิจกรรมความบันเทิงเพื่อเสริมกิจกรรมกีฬา เช่น งานคอนเสิร์ต งานศิลปะ เชื่อมโยงกับมหกรรมกีฬา เพื่อเพิ่มระยะเวลาการพัก และค่าใช้จ่ายของนักท่องเที่ยว รวมถึงสิ่งประกอบอื่น ๆ ในงานนั้น เช่น รูปแบบการจัดกิจกรรมความบันเทิงอย่างยั่งยืน ด้วยการใช้ Recycle Wristband หรือ พลุกระดาษที่ย่อยสลายเองได้ เป็นต้น

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม

4. นวัตกรรมการจัดการโครงสร้างพื้นฐานสำหรับการจัดการแข่งขันกีฬา เพื่อมุ่งสู่การจัดกิจกรรมกีฬาที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Sustainable Events) และการใช้ประโยชน์โครงสร้างพื้นฐานหลังจบงานอย่างมีประสิทธิภาพ

ตัวอย่างประเภทโครงการนวัตกรรม

• Green Infrastructure การออกแบบ สนามกีฬาลดโลกร้อน และระบบจัดการขนส่งที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
• Circular Economy การจัดการโครงสร้างพื้นฐานอย่างยั่งยืน เช่น การใช้โต๊ะ เก้าอี้ รอบบริเวณสนามจากวัสดุรีไซเคิล เป็นต้น
• Community Engagement รูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการดูแลสนามก่อนและหลังจัดกิจกรรม เพื่อให้เกิดความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมกัน

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม

5. นวัตกรรมเพื่อการเชื่อมโยงการท่องเที่ยวและการแข่งขันกีฬา ร่วมสร้างประสบการณ์การเดินทางและการท่องเที่ยวที่ราบรื่น และน่าประทับใจสำหรับผู้มาเยือน โดยไม่คำนึงเฉพาะนักท่องเที่ยวชาวไทย แต่ยังรวมถึงนักท่องเที่ยวต่างชาติ และกลุ่มเปราะบางด้วย

ตัวอย่างประเภทโครงการนวัตกรรม

• ระบบล่ามแปลภาษา และแสดงภาษามือระหว่ารับชมการแข่งขันกีฬา
• การออกแบบเส้นทางการท่องเที่ยวเพื่อเชื่อมประสบการณ์เชื่อมการแข่งกีฬาของกลุ่มชาติพันธุ์
• การออกแบบเส้นทางท่องเที่ยวตามรอยนักกีฬา หรือเส้นทางท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญในเมืองกับการจัดงาน เชื่อมโยงธุรกิจท้องถิ่น และเทศกาลประจำเมือง (Sport Tourism Route)
• พัฒนา ระบบจอง/แนะนำกิจกรรม และเส้นทางการเดินทางระหว่างการจัดมหกรรมกีฬาผ่าน AI หรือ Digital Platform ที่เข้าใจและเป็นมิตรต่อคนทุกชาติ รวมถึงกลุ่มเปราะบาง ที่ยั่งยืนและใช้ได้ยาวนานถึงแม้ว่าการจัดกิจกรรมกีฬานั้นจะจบไป

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม

NIA เชื่อว่าประเทศไทย พร้อมแล้วกับโอกาสในการส่งเสริมการท่องเที่ยวที่โดดเด่นของประเทศไทยด้วยการกีฬา และพัฒนาเป็นประเทศเป้าหมายของคนรักกีฬา ทั้งการฝึกฝน การแข่งขัน และการฟื้นฟู (Sport Tourism Destination) จากข้อมูลระบุว่ามูลค่าตลาดที่เกี่ยวข้องกับการกีฬามีขนาดใหญ่และมีแนวโน้มเติบโตสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่ม การท่องเที่ยวเพื่อการกีฬา และนวัตกรรมสำหรับนักกีฬา โดยภาครัฐ นำโดยกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา มีความพยายามในการผลักดันให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางการแข่งขันมหกรรมกีฬาระดับโลก มุ่งเน้นการเพิ่มรายได้จากการท่องเที่ยวและกีฬา 3.5 ล้านล้านบาท และเพิ่มส่วนแบ่งมูลค่ากีฬาไทยจากร้อยละ 0.58 เพิ่มเป็นร้อยละ 1 ของมูลค่ากีฬาโลก ซึ่งมีขนาดประมาณ 455,800 ล้านบาท และแผนการพัฒนายังถูกบรรจุในยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ซึ่งเป็นแผนระดับ 1 ที่ใช้เป็นกรอบแนวทางการพัฒนา ประเทศในระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) ซึ่งรวมถึง E-Sports ด้วย (สำนักงานปลัด กระทรวง การท่องเที่ยวและกีฬา. (2568). รายงานประจำปี 2567 (ฉบับที่ 161)) (MICE Intelligence Team. (2024, March 20)) โดยปัจจัยสำคัญที่เกื้อหนุนการเติบโตของธุรกิจชนิดนี้ คือ เทรนด์การรักสุขภาพส่วนบุคคล และมหกรรมกีฬา SEA Game 2025 ที่ประเทศไทยกำลังจะได้เป็นเจ้าภาพ ดังนั้นมุมมองการพัฒนานวัตกรรมในประเทศ ไม่ว่าจะเป็นอุปกรณ์ในราคาที่เข้าถึงได้ (Affordable Tech) การใช้สมุนไพรและวัตถุดิบท้องถิ่นเพื่อโภชนาการและการฟื้นฟู หรือการสร้างแพลตฟอร์มการท่องเที่ยวที่เป็นมิตรต่อคนทุกชาติ ถือเป็นโอกาสอันดีที่ผู้ประกอบการไทยสามารถสร้างความแตกต่างและขยายตลาดได้ทั้งในและต่างประเทศ

ดังนั้นเราจึงขอเชิญชวนผู้ที่มีแนวคิดสร้างสรรค์และนวัตกรทุกท่าน สมัครเข้าร่วมโครงการ “นวัตกรรมสำหรับมืองและชุมชน ประจำปี 2569” (City and Community challenge 2026) ภายใต้หัวข้อ "นวัตกรรมเพื่อการกีฬาและการท่องเที่ยว" (Innovation for Sports and Tourism) เพื่อนำเสนอไอเดียของคุณ เปลี่ยนความท้าทายให้เป็นโอกาสทางธุรกิจ และร่วมสร้างเมืองที่เติบโตอย่างยั่งยืนไปด้วยกัน

สนใจเข้าร่วมโครงการ อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ https://nia.or.th/event/CityCommunity-Innovation-Challenge-2026 

บทความโดย
พิชญาภา ศิริรัตน์ (กิ๊ฟ)
นักพัฒนานวัตกรรม ฝ่ายสนับสนุนการเงินนวัตกรรมรายพื้นที่
สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

ขอขอบคุณแหล่งข้อมูลอ้างอิง

• สำนักงานปลัด กระทรวง การท่องเที่ยวและกีฬา. (2568). รายงานประจำปี 2567 (ฉบับที่ 161). สถาบันดำรงราชานุภาพ. http://www.stabundamrong.go.th/web/public%20relations/Publicize%20book