ประเทศไทยได้มีการพัฒนาในหลายมิตินับตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 ไม่ว่าจะเป็นมิติด้านเศรษฐกิจ มิติด้านสังคมที่มีการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน มิติด้านสิ่งแวดล้อมที่มีความหลากหลายของระบบนิเวศ อย่างไรก็ตามความท้าทายที่สำคัญในการพัฒนาประเทศ คือ ปัญหาเรื่องความเหลื่อมล้ำในสังคม เพื่อยกระดับการพัฒนาประเทศให้ประชากรมีรายได้สูงขึ้นและลดปัญหาความเหลื่อมล้ำอย่างยั่งยืน การนำนวัตกรรมจากความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ไม่ว่าจะเป็น เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์อินเทอร์เน็ตในทุกสิ่ง การวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ เป็นต้น มาเป็นเครื่องมือในการพัฒนาสังคมในทุกมิติ จะช่วยทำให้เศรษฐกิจไทยมีแนวโน้มที่จะกลับมาขยายตัวตามยุทธศาสตร์ชาติ และช่วยให้ประชาชนในสังคมมีความมั่นคงในชีวิต มีงานและรายได้ที่มั่นคง มีที่อยู่อาศัยและความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน เกิดการสร้างจุดเชื่อมโยงภาคเศรษฐกิจทั้งการคมนาคม การผลิต การค้า การลงทุน ผ่านการส่งเสริมการพัฒนาทรัพยากรทุนมนุษย์ ทุนทางปัญญา ทุนทางการเงิน และทุนอื่น ๆ เพื่อยกระดับเศรษฐกิจของประเทศไทย ลดความเหลื่อมล้ำด้านต่าง ๆ และประชาชนได้รับผลประโยชน์จากการพัฒนาอย่างเท่าเทียมกัน

การเชื่อมโยงทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็น สถาบันครอบครัว ภาคธุรกิจ องค์กรในชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรสาธารณประโยชน์ต่าง ๆ ให้สามารถสร้างความร่วมมือกันในการสร้างนวัตกรรมให้ตรงกับความต้องการขั้นพื้นฐานของประชาชน ไม่ว่าจะเป็น สภาพความเป็นอยู่ การจ้างงาน สวัสดิการ หรือ กระบวนการยุติธรรม ซึ่งแนวทางการบูรณาการเหล่านี้ล้วนทำให้การพัฒนาคุณภาพชีวิต จำเป็นต้องมองถึงปัจจัยขั้นพื้นฐานที่ทุกคนควรได้รับ ทั้งการพัฒนาที่อยู่อาศัยที่มีความปลอดภัย การเข้าถึงการรักษาพยาบาลพร้อมทั้งการได้รับความรู้ด้านสุขภาพอย่างทั่วถึง สถานที่ส่งเสริมการออกกำลังกายและการเล่นกีฬา ตลอดจนการสร้างอาชีพที่มั่นคงเพื่อให้สามารถนำไปเลี้ยงดูครอบครัวและเก็บออมได้ ซึ่งผลที่ตามมา คือ ภาวะความเป็นอยู่ที่ดีรอบด้าน ทั้งด้านร่างกาย ด้านจิตใจ และด้านสังคม

ในปี 2569 สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) จึงได้เปิดรับสมัครผู้ที่ต้องการพัฒนานวัตกรรมเพื่อสังคมพร้อมกับความร่วมมือของคนในพื้นที่ ภายใต้ โครงการนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน ประจำปี 2569  ในการนำไปสู่การสร้างสรรค์และพัฒนาเมืองให้มีความน่าอยู่อย่างยั่งยืน เพื่อตอบสนองต่อการขยายตัวของชุมชนเมืองในหัวข้อ นวัตกรรมเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ (Innovation for enhancing quality of life and well-being) เพื่อเป็นการเปิดพื้นที่สำหรับผู้ที่มีนวัตกรรมพร้อมใช้ ให้เกิดการสร้างสรรค์แนวทางการพัฒนายกระดับคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของคนในสังคมให้ครอบคลุม และทั่วถึง โดยแบ่งเป็น 5 หัวย่อย ได้แก่

นวัตกรรมเพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิต

การศึกษาและการเรียนรู้ เริ่มต้นตั้งแต่ในสถาบันครอบครัวตั้งแต่เรายังเด็ก จนกระทั่งเข้าสู่การศึกษาขั้นพื้นฐาน ไม่เพียงแต่การเรียนวิชาองค์ความรู้ที่จำเป็น แต่ยังรวมไปถึงการฝึกทักษะในการอยู่ร่วมกันในสังคม ตลอดจนการพัฒนาทักษะต่าง ๆ ที่สามารถต่อยอดเพื่อปรับเข้าสู่โลกของการทำงานในอนาคต ดังนั้น การศึกษาและการเรียนรู้จึงไม่หยุดเมื่อตอนสำเร็จการศึกษาแล้วเท่านั้น แต่เราสามารถเรียนรู้ได้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิตด้วยนวัตกรรมที่เข้ามาเอื้ออำนวยให้เกิดการส่งเสริมการเรียนรู้ และการพัฒนาทักษะรอบด้าน

ตัวอย่างโครงการ

• 3in1 EasyKids Robot Kit: ชุดหุ่นยนต์ฝึกทักษะการเขียนโปรแกรม 3 ภาษาคอมพิวเตอร์ในหุ่นยนต์ชุดเดียว
• SAMT แพลตฟอร์มการสอนวิชานอกระบบผ่านหลักสูตรออนไลน์

MOONIC VR ระบบความเป็นจริงเสมือน (VR) เพื่อพัฒนาทักษะการเข้าสังคมของเด็กกลุ่มอาการออทิสซึม

นวัตกรรมเพื่อส่งเสริมความปลอดภัยขั้นพื้นฐานของชีวิตและทรัพย์สิน

ความสำคัญของความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน ประกอบกับการขยายตัวของสังคมเมืองที่มาพร้อมกับความเสี่ยงรอบด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาอาชญากรรมทางไซเบอร์ การหลอกลวงบนเครือข่ายอินเทอร์เน็ต เช่น การส่ง Link ปลอมจากมิจฉาชีพ การปลอมแปลงตัวตนผ่านวิดีโอคอล เป็นต้น ทำให้การส่งเสริมและป้องกันอาชญากรรมให้เกิดความปลอดภัย จึงเป็นสิ่งจำเป็นต่อสังคมเมืองและชุมชนในปัจจุบัน

ตัวอย่างโครงการ

• Cyber check แอปพลิเคชัน ที่ช่วยตรวจสอบ การติดต่อสื่อสาร และสื่อสังคมออนไลน์ ว่าเป็นของจริง หรือ มิจฉาชีพ โดย กองบัญชาการตำรวจสืบสวนสอบสวน อาชญากรรมทางเทคโนโลยี
• 24 Hi-Care Center ระบบสายตรวจอัจฉริยะ

นวัตกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพและสวัสดิการสังคม

การเข้าถึงบริการและข้อมูลด้านสุขภาพถือเป็นปัจจัยพื้นฐานที่ทุกคนควรเข้าถึงได้อย่างเทียมและทั่วถึง ทั้งในด้านของสุขภาพกายและสุขภาพจิตใจที่ต้องดูแลให้แข็งแรงอยู่เสมอ เพราะสุขภาพที่ดีจะเป็นพื้นฐานที่นำไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ในด้านอื่น ๆ ต่อไป

ตัวอย่างโครงการ

• Advance Care Bot ระบบถาม-ตอบอัจฉริยะเพื่อผู้ป่วยมะเร็ง
• NPI: Never Pressure Injury ระบบอัตโนมัติเพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับ
• Me Sitthi มีสิทธิ แอปพลิเคชันสำหรับจัดสวัสดิการสังคมเฉพาะบุคคล

นวัตกรรมเพื่อการสร้างอาชีพและการทำงานอย่างประสิทธิภาพ

ในสังคมเมืองและชุมชนที่มีการขยายตัวอย่างต่อเนื่อง เส้นทางการดำเนินอาชีพเริ่มมีความหลากหลาย และมีอาชีพใหม่เกิดขึ้นเรื่อย ๆ ทำให้ทุกคนต้องพัฒนาทักษะของตนเองให้พร้อมกับความต้องการของตลาดแรงงานอยู่เสมอ ตลอดจนต้องเพิ่มการเข้าถึงโอกาสในการทำงานให้มีมากเพิ่มขึ้น การส่งเสริมให้เกิดการสร้างงาน สร้างอาชีพจึงไม่ได้เป็นเพียงแต่การส่งเสริมการพัฒนาระดับบุคคล แต่ยังช่วยขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศให้เดินหน้าด้วยทรัพยากรบุคคลที่มีคุณภาพ

ตัวอย่างโครงการ

• Vulcan แพลตฟอร์มการเตรียมข้อมูลเสียงเพื่อสังเคราะห์เสียงจากข้อความโดยผู้พิการทางสายตา

นวัตกรรมเพื่อการฟื้นฟูชุมชนด้วยศิลปะ

“ศิลปะ” นอกจากความสวยงามแล้ว ยังสามารถช่วยจรรโลงจิตใจของคนในสังคมเมืองและชุมชน พร้อมทั้งจุดประกายให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ใหม่ ๆ ในการนำศิลปะเข้ามายกระดับเศรษฐกิจของเมืองและชุมชน ซึ่งศิลปะ รวมถึง จิตรกรรม (ภาพเขียน) ประติมากรรม (งานปั้น) สถาปัตยกรรม (งานก่อสร้าง) ภาพพิมพ์ (สร้างสรรค์บนแม่พิมพ์) สื่อผสม (จิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์) ภาพถ่าย (การถ่ายภาพ) วรรณกรรม (บทประพันธ์) ดุริยางคศิลป์ หรือ ดนตรี (การขับร้อง หรือการบรรเลง) และนาฏศิลป์ (การร่ายรำ หรือการละคร)

ตัวอย่างโครงการ

• Bloom Quiet Book หนังสือเงียบจากผ้าทอ
• โครงการทาสีเปลี่ยนโลก

บทความโดย
ศศิริลักษณ์ ทิมจันทร์
นักพัฒนานวัตกรรม ฝ่ายสนับสนุนการเงินนวัตกรรมรายพื้นที่
สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

ขอขอบคุณที่มาของแหล่งข้อมูลจาก

• ยุทธศาสตร์ชาติ (พ.ศ.๒๕๖๑ - ๒๕๘๐). (13 ตุลาคม 2561). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 135 ตอนที่ 82 ก หน้า 1-71.
• https://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2561/A/082/T_0001.PDF
• เดโช แขน้ำแก้ว. (2565). มโนทัศน์คุณภาพชีวิตในโลกสมัยใหม่. วารสารสหวิทยาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 5(3), 800-812.
• Thailand Course Hub. 2024. ศาสตร์แห่งศิลปะ มีทั้งหมดกี่แขนง?. https://thailandcoursehub.com/how-many-types-of-art-are-there/